Η ΠΕΟ και το Ινστιτούτο Εργασίας Κύπρου διοργάνωσαν στις 26 Μαρτίου 2014 εργαστήρι με αντικείμενο το «Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα και κοινωνική πολιτική», στο οποίο συμμετείχαν γύρω στις 30 συνδικαλιστικές και κοινωνικές οργανώσεις καθώς και σύνδεσμοι επιστημόνων, ερευνητικά κέντρα και σχετικές με τη κοινωνική πολιτική υπηρεσίες του δημοσίου. Τις εργασίες του εργαστηρίου άνοιξε με εισαγωγική του τοποθέτηση ο Γ.Γ. της ΠΕΟ, Πάμπης Κυρίστης, ενώ η Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, κα Ζέτα Αιμιλιανίδου, κατέθεσε με ομιλία της το γενικό πλαίσιο προθέσεων της κυβέρνησης σχετικά με τη συνολική μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας και ειδικότερα την εισαγωγή του Ελαχίστου Εγγυημένου Εισοδήματος (ΕΕΕ). Αξία προσέθεσαν στο εργαστήρι με τις εισηγήσεις τους οι ακαδημαϊκοί Χρίστος Παπαθεοδώρου, καθηγητής κοινωνικής πολιτικής και κοσμήτορας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης και Βλάσης Μισσός, ερευνητής στο Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ.
Ο Πάμπης Κυρίτσης ανοίγοντας τις εργασίες του εργαστηρίου, εξήγησε ότι το εργαστήρι είναι προϊόν της ανάγκης για προβληματισμό και ενδελεχούς εξέτασης των παραμέτρων που συνθέτουν ένα τόσο σοβαρό και ευαίσθητο ζήτημα όπως είναι η εξαγγελθείσα από την κυβέρνηση μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας και της επιθυμίας της ΠΕΟ να συζητήσει και να αναπτύξει διάλογο με άλλες συνδικαλιστικές και κοινωνικές οργανώσεις προκείμενου να προετοιμαστεί σωστά και ολοκληρωμένα για να συμμετέχει με αποτελεσματικότητα στον κοινωνικό διάλογο που αν και έχει αργήσει κρίσιμα η έναρξή του, θέλει να πιστεύει ότι κάποια στιγμή θα ξεκινήσει. Ο ΓΓ της ΠΕΟ κατέθεσε την ανησυχία του για την προοπτική του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου όπως αυτό διαμορφώθηκε με τους αγώνες των λαών της Ευρώπης μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Η κυρίαρχη νεοφιλελεύθερη αντίληψη στην τελευταία 25ετία, που θεωρεί τους ίδιους τους κοινωνικά αποκλεισμένους ως υπαίτιους για την κατάσταση τους και την ευθύνη του κράτους να εξαντλείται σε πολιτική φιλανθρωπίας για όσους το ίδιο το σύστημα βυθίζει στην απόλυτη φτώχεια και αδυνατούν να επιβιώσουν, υποσκάπτει τα θεμέλια πάνω στα οποία οικοδομήθηκε το κοινωνικό κράτος στην Ευρώπη. Δυστυχώς, ανέφερε ο κ. Κυρίτσης, η ΠΕΟ και οι εργαζόμενοι έχουν λόγους να ανησυχούν έντονα και για την Κύπρο. Το κοινωνικό κράτος της χώρας μας έχει ήδη συρρικνωθεί επικίνδυνα και μετά τον Μάρτιο του 2013 μπήκε σε μια διαδικασία ξηλώματος. Καταθέτοντας στοιχεία για την καλπάζουσα ανεργία, τη διεύρυνση της φτώχειας και τη μείωση των εισοδημάτων των συνταξιούχων στην Κύπρο κατήγγειλε ότι αντί να αυξηθούν οι κοινωνικές δαπάνες, στον προϋπολογισμό για το 2014 μειώθηκαν δραματικά κατά €127 εκατομμύρια. Με αφετηρία αυτά τα δεδομένα η πρόθεση της κυβέρνησης (που περιλαμβάνεται στο μνημόνιο με την ΤΡΟΪΚΑ) να προχωρήσει στην εισαγωγή του ΕΕΕ δημιουργεί κρίσιμα ερωτήματα, τα οποία η ΠΕΟ υπέβαλε γραπτώς στο ΥΕΚΑ προ δύο σχεδόν μηνών και που μέχρι σήμερα παραμένουν αναπάντητα: α) Με ποιους πόρους θα εφαρμοστεί το ΕΕΕ; και β) πως θα επηρεαστούν τα υφιστάμενα σχέδια και παροχές; Ανησυχούμε, κατέληξε ο κ. Κυρίτσης, όχι μόνο από τα αρνητικά δεδομένα που υπάρχουν μπροστά μας, αλλά και από την εμπειρία εφαρμογής του ΕΕΕ σε άλλες χώρες της Ε.Ε. Μελέτες καταδεικνύουν ότι τέτοιες πολιτικές χρησιμοποιούνται ως «δούρειοι ίπποι» με στόχο την αποδυνάμωση του κοινωνικού κράτους.
Η Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στην ομιλία της χαρακτήρισε την εισαγωγή του ΕΕΕ, που αποτελεί προεκλογική δέσμευση του Προέδρου της Δημοκρατίας αλλά και υποχρέωση της Κύπρου με βάση το Μνημόνιο, ως τον ακρογωνιαίο λίθο της μεταρρύθμισης του κοινωνικού κράτους στην Κύπρο. Οι βασικοί στόχοι αυτής της μεταρρύθμισης είναι η α) κατοχύρωση του θεμελιώδους ανθρωπίνου δικαιώματος του κάθε πολίτη για αξιοπρεπή διαβίωση, β) η εισαγωγή ενός συστήματος που θα παρέχει ένα ύστατο δίκτυ προστασίας σε όσους το έχουν πραγματικά ανάγκη και γ) η εξασφάλιση ενός ελαχίστου εισοδήματος σε κάθε άτομο που δεν διαθέτει επαρκείς πόρους συντήρησης. Οι στόχοι αυτοί θα επιτευχθούν με τον εξορθολογισμό των επί μέρους επιδομάτων και την ανάθεση τους σε ένα και μοναδικό φορέα (που θα είναι το ΥΕΚΑ), τη βελτίωση της στόχευσης των επιδομάτων με αντικειμενικά κριτήρια και την αναμόρφωση του όλου συστήματος με τρόπο ώστε να αποφεύγεται η εξάρτηση από τα επιδόματα με την παράλληλη παροχή κινήτρων για ένταξη ή επανένταξη στην αγορά εργασίας. Η κυρία Αιμιλιανίδου είπε ότι στόχος του ΕΕΕ είναι να αντικαταστήσει το υφιστάμενο δημόσιο βοήθημα και ότι οι δικαιούχοι πολίτες του ΕΕΕ θα πρέπει ενεργά και αποδεδειγμένα να επιδιώκουν καλυτέρευση της οικονομικής τους κατάστασης με συνεχή συμμετοχή σε προγράμματα κατάρτισης, εκπαίδευσης και άλλα προγράμματα. Με την εισαγωγή του ΕΕΕ δεν θα τερματιστούν τα προγράμματα που παρέχουν στήριξη στους πρόσφυγες, τους φοιτητές, τις οικογένειες με παιδιά και στα άτομα με αναπηρίες. Καθοριστικό για το ύψος του ΕΕΕ είναι το καλάθι αγαθών και υπηρεσιών, η σύνθεση του οποίου έχει ολοκληρωθεί. Έχει επίσης ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός του μηχανισμού ελέγχου εισοδηματικών και περιουσιακών κριτηρίων, ενώ το μηχανογραφικό σύστημα που θα υποστηρίζει την υπηρεσία ΕΕΕ αναμένεται να τεθεί σύντομα σε λειτουργία, ώστε η υπηρεσία ΕΕΕ να είναι σε θέση να αρχίσει να δέχεται αιτήσεις από την 1η Μαΐου 2014. Ημερομηνία έναρξης εφαρμογής του ΕΕΕ παραμένει η 1 Ιουλίου 2014. Η κα Αιμιλιανίδου, αναγνωρίζοντας ότι δικαιολογημένα διατυπώνονται από τους κοινωνικούς εταίρους και κοινωνικές οργανώσεις αρκετά και σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την μεταρρύθμιση, παρέπεμψε στον κοινωνικό διάλογο. Αναγνώρισε επίσης ότι η έναρξη του κοινωνικού διαλόγου έχει καθυστερήσει και υποσχέθηκε να θέσει σύντομα τις προτάσεις του ΥΕΚΑ ενώπιον των κοινωνικών εταίρων και άλλων επηρεαζόμενων φορέων για διαβούλευση και συζήτηση.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσαν στους συμμετέχοντες οι παρουσιάσεις των ακαδημαϊκών που πρόσθεσαν στη συζήτηση και στον προβληματισμό τα αποτελέσματα της ερευνητικής τους δραστηριότητας στο γνωστικό αντικείμενο της κοινωνικής πολιτικής.
Ο καθ. Χρίστος Παπαθεοδώρου συζήτησε με την παρέμβαση του την αποτελεσματικότητα των διάφορων ευρωπαϊκών συστημάτων κοινωνικής προστασίας τόσο ως προς την καταπολέμηση της φτώχειας όσο και ως προς την εξασφάλιση υψηλών επιπέδων διαβίωσης για το σύνολο του πληθυσμού μίας χώρας. Παρουσιάζοντας συγκριτικές αναλύσεις στοιχείων κατέδειξε, ότι συστήματα που στηρίζονται στην αντίληψη ότι η κοινωνική πολιτική πρέπει να έχει ευρεία εμβέλεια και να εκφράζει τη δέσμευση του κράτους για την εξασφάλιση υψηλών επιπέδων διαβίωσης, μέσα από γενναιόδωρες κοινωνικές μεταβιβάσεις και ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών υπηρεσιών (συνθήκες που απαιτούν ένα υψηλό επίπεδο και προοδευτικό σύστημα φορολογίας ώστε να επιτυγχάνεται ουσιαστική αναδιανομή των πόρων) που απευθύνονται στο σύνολο του πληθυσμού (καθολικότητα των παροχών) έχουν τις βέλτιστες επιδόσεις ως προς την καταπολέμηση της φτώχειας και την διατήρηση ενός υψηλού βιοτικού επιπέδου για το σύνολο της κοινωνίας. Αντιθέτως, συστήματα κοινωνικής προστασίας που στηρίζονται στην κυρίαρχη ρητορεία του νεοφιλελευθερισμού που υποστηρίζει ότι η διανομή των πόρων πρέπει να αφεθεί στη ελεύθερη λειτουργία της αγοράς και το κράτος παρεμβαίνει με μέτρα στήριξης της ευημερίας μόνο στις περιπτώσεις ακραίας φτώχειας όταν αποτυγχάνει η οικογένεια και η αγορά παρουσιάζουν τις χειρότερες επιδόσεις ως προς τα ποσοστά φτώχειας και το γενικό επίπεδο διαβίωσης του πληθυσμού. Τέτοια συστήματα, που στηρίζονται στον εξαντλητικό έλεγχο εισοδημάτων και περιουσιακών στοιχείων, όπως είναι και οι πολιτικές του ΕΕΕ, δεν είναι μόνο λιγότερο αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των κοινωνικών κινδύνων. Οδηγούν επίσης στην αύξηση της γραφειοκρατίας, γεγονός που σημαίνει αφενός πρόσθετο κόστος που συρρικνώνει τους διαθέσιμους πόρους για την στήριξη της ευημερίας και αφετέρου αποστερούν την πρόσβαση σε δικαιούχους που λόγω μορφωτικού επιπέδου και κοινωνικών δεξιοτήτων αδυνατούν να ξεπεράσουν τους σκοπέλους της γραφειοκρατίας. Επιπρόσθετα τέτοιες πολιτικές κοινωνικής προστασίας οδηγούν στον στιγματισμό των αποδεκτών. Τέλος, ο κ. Παπαθεοδώρου ανέδειξε την αναγκαιότητα το σύστημα κοινωνικής προστασίας να ειδωθεί ως δομικό συστατικό της γενικότερης μακροοικονομικής πολιτικής. Σε αντίθεση με τις νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις της κυρίαρχης ρητορείας σε εθνικό και υπερεθνικό (Ε.Ε.) επίπεδο, το σύστημα κοινωνικής προστασίας μέσω της υψηλής τιμής των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών που έχουν οι σχετικές δαπάνες, μπορεί να διαδραματίσει ευεργετικό ρόλο και στην προώθηση της οικονομικής μεγέθυνσης.
Ο κ. Βλάσης Μίσσος στη δική του παρέμβαση συζήτησε τις πολιτικές ΕΕΕ, όπως αυτές εφαρμόζονται σε άλλα κράτη της Ε.Ε. Παρουσιάζοντας παράδειγμα κρατών μελών της ΕΕ που εφαρμόζουν πολιτικές τύπου ΕΕΕ, εξήγησε ότι πρόκειται κυρίως για πολιτικές ύστατης καταφυγής που στηρίζονται στο έλεγχο εισοδημάτων και περιουσιακών στοιχείων. Έχουν προσωρινό χαρακτήρα και στις πλείστες περιπτώσεις συνδέονται με πολιτικές αγοράς εργασίας. Τα περισσότερα κράτη της Ε.Ε. εφαρμόζουν στον ένα ή στον άλλο βαθμό πολιτικές του τύπου ΕΕΕ. Οι πολιτικές αυτές, ωστόσο, παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές όσον αφορά την κάλυψη, το εύρος των παροχών και την αποτελεσματικότητα τους. Σε πολλές περιπτώσεις οι εφαρμοζόμενες πολιτικές ΕΕΕ δεν αποδεικνύουν επάρκεια όσον αφορά την καταπολέμηση της φτώχειας αφού οι παροχές τους υπολείπονται του ορίου της φτώχειας. Η κ. Μισσός, με στοιχεία που παρουσίασε στο εργαστήρι, τεκμηρίωσε επίσης τη θέση, ότι συστήματα κοινωνικής πολιτικής που στηρίζονται στην καθολικότητα παροχών χωρίς τον έλεγχο πόρων, παρουσιάζονται σαφώς αποτελεσματικότερες όσον αφορά τον στόχο της καταπολέμησης της φτώχειας.
Στο δεύτερο μέρος του εργαστηρίου εκπρόσωποι συνδικαλιστικών και κοινωνικών οργανώσεων κατέθεσαν τις καταρχήν απόψεις και εκτιμήσεις τους. Γενικό ήταν το αίσθημα ότι πολλά σημαντικά για το μέλλον της κοινωνικής πολιτικής της χώρας μας παραμένουν αναπάντητα, ενώ αρκετοί συμμετέχοντες ανέδειξαν τις αρνητικές επιπτώσεις που είχαν σε διάφορες ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού οι τελευταίες περικοπές κοινωνικών δαπανών. Πολλοί συνέστησαν ότι η όποια μεταρρύθμιση της συστήματος κοινωνικής πρόνοιας χρειάζεται να γίνει με αρκετή προσοχή. Τα στρώματα χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος της χώρας διέρχονται μία τρομερά δύσκολη περίοδο και γι’ αυτό δεν υπάρχει περιθώριο πειραματισμού. Όλοι οι συμμετέχοντας απαίτησαν την άμεση έναρξη κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς.
Για να διαβάσετε το άνοιγμα του Γ.Γ Πάμπη Κυρίτση, παρακαλώ πατήστε εδώ
Για να διαβάσετε την ομιλία της Υπουργού Εργασίας κ. Ζέτας Αιμιλιανίδου, παρακαλώ πατήστε εδώ
Για να διαβάσετε την παρουσίαση του κ. Χρίστου Παπαθεοδώρου, παρακαλώ πατήστε εδώ
Για να διαβάσετε την παρουσίαση του κ. Βλάση Μίσσου, παρακαλώ πατήστε εδώ
